Zelfregulerend leren en teamteaching: een krachtige combinatie 

Voorbeelden en tips om zelfregulerend leren te stimuleren

Kleuteronderwijs 

Praktijkvoorbeeld 1: Executieve functies ondersteunen de ontwikkeling en het gebruik van zelfregulerende vaardigheden.  Juf Els uit GBS ‘t Klavertje vertelt in dit artikel "Tussenstappen voor mijn kleuters kies ik heel bewust" (Klasse) hoe zij werkt aan executieve functies. We geven hieronder enkele voorbeelden van hoe je de tips van juf Els via teamteaching nog kan versterken:  

• Mindmap maken over een nieuw thema met het observatiemodel: Eén leerkracht observeert gericht op welke manier enkele kleuters deelnemen aan het klasgesprek dat de andere leerkracht begeleidt. Kunnen ze aandacht erbij houden? 

• Een koe namaken in plasticine met het parallel model: 1 leerkracht werkt met een groepje kleuters dat extra ondersteuning nodig heeft en past het tempo en de tussenstappen aan. Ondertussen werkt de andere leerkracht aan dezelfde opdracht met de andere kleuters die al vaardiger zijn. Zij kan iets sneller gaan en de kinderen ook al laten experimenteren met andere vormen. 

• Ijsje kopen met een interactief model: twee leerkrachten doen een rollenspel ‘ijsje kopen’ om kleuters te stimuleren hun handelingen te verwoorden. 

• Tussentijdse evaluatie op de koe in klei met het hoekenwerkmodel: een leerkracht kan tijdens een begeleide activiteit in een kleine groepje onmiddellijk individueel feedback geven, terwijl de andere het overzicht over de andere kleuters in de andere hoeken bewaart.  

Lager onderwijs 

Praktijkvoorbeeld 1: Executieve functies ondersteunen de ontwikkeling en het gebruik van zelfregulerende vaardigheden. Gebruik bijvoorbeeld de executieve functie-kaarten van Klasse om het ZRL van je leerlingen te stimuleren.  Bespreek bv. met je teamteachcollega de ‘selfiekaart’ en krijg inzicht in jullie eigen executieve functies. Voor het gebruik van de ‘spiegelkaart’ is het extra handig om met twee voor de klas te staan. Met twee heb je mogelijk meer (kleine dingen) gezien en kan je vaak sneller tussendoor feedback geven aan leerlingen (cf. observatiemodel en ondersteuningsmodel). Met het interactief model kan je bijvoorbeeld tijdens de les expliciet benoemen welke strategie je collega net toepaste. Dit kan een krachtige vorm van modelleren zijn voor je leerlingen.   

 Praktijkvoorbeeld 2: Met de hulpdriehoek van Klasse leren leerlingen op gepaste momenten hulp vragen en heb je als leerkracht een overzicht van waar leerlingen staan in hun leerproces. Als je met twee leraren in de klas aanwezig bent, heb je meer ruimte om zelfregulerende vaardigheden expliciet te bevragen. Bijvoorbeeld welke stappen de leerling ondernomen heeft voordat hij hulp van de leerkracht vroeg. Ook kan je met twee leerlingen met vragen sneller opvolgen. Merk je dat verschillende leerlingen het moeilijk hebben omdat hun driehoek op ‘roze’ staat, dan kan een leraar deze leerlingen apart nemen en verlengde instructie geven of extra ondersteunen, terwijl de andere leraar de rest van de klasgroep blijft opvolgen.    

Ook praktijkvoorbeelden 1 & 2 van secundair onderwijs zijn toepasbaar in basisonderwijs. 

Secundair onderwijs

Praktijkvoorbeeld 1: Met behulp van teamteaching kan je extra inzetten op de executieve functies van leerlingen, bijvoorbeeld met de taakplanner voor tieners van Klasse.  

• Het ondersteuningsmodel geeft een leerkracht de kans enkele leerlingen te ondersteunen bij het plannen van hun taken, terwijl andere leerlingen dit zelfstandig doen.  

• Het parallel model biedt kans om met een groep leerlingen een opdracht te leren plannen door gebruik te maken van tussenstappen, terwijl de andere groep leerlingen ook de opdracht leert plannen maar daarbij ook stilstaat bij emoties en faalangst. De groepen worden dus ingedeeld op basis van zelfregulerende vaardigheden.      

Praktijkvoorbeeld 2: Leerlingen moeten zichzelf inschalen in het driesporenbeleid. Terwijl een leerkracht een groepje leerlingen begeleidt bij het maken van oefeningen, kan de andere leerkracht bekijken of leerlingen zich correct hebben ingeschat en dus in de juiste groep zitten en zelfstandig aan het werk kunnen. Indien leerlingen niet in de juiste groep blijken te zitten, kan de leerkracht hier meteen op inspelen door te vragen op welke manier de leerling zichzelf heeft ingeschat. Eventueel kan de leerling dan nog veranderen van groep (cf. parallel model).

Praktijkvoorbeeld 3: Leerlingen moeten in hun weekplanner zelf noteren wanneer ze aan hun taken voor Nederlands, wiskunde en Engels werken. De eerste weken van het schooljaar zetten de leerkrachten hard in op het leren werken met de weekplanner. Na een tijd kunnen de meeste leerlingen dit, maar sommige leerlingen blijven extra ondersteuning nodig hebben. Terwijl een leerkracht de volledige klasgroep instructie geeft, kan de andere leerkracht in het begin van de week samen met die leerlingen hun weekplanner invullen en op woensdag controleren hoe het werk verloopt (cf. ondersteuningsmodel). 

Ook praktijkvoorbeelden van basis onderwijs zijn toepasbaar in secundair onderwijs.