Leerprestaties bij leerlingen

Doel van het onderzoek

Gericht op deze implementatie van teamteaching hebben we twee hoofdvragen die we wouden beantwoorden, namelijk:

• Wat is het verschil in leerprestaties bij leerlingen tussen teamteaching en individueel lesgeven? 

• In welke mate is het verschil tussen teamteaching en individueel lesgeven anders naargelang de doelgroep of context.

  • Zo hebben we bijvoorbeeld gekeken of het effect van teamteaching groter of kleiner is voor sterkere of zwakkere leerlingen, of in klassen waarin de verhouding tussen het aantal leerlingen per leerkracht groter of kleiner is of naargelang de lesinhoud.

Uitrol onderzoek

Aan het ESTAFETT-experiment namen 267 leerlingen en 16 leerkrachten uit het vijfde en zesde leerjaar van vier verschillende basisscholen deel. We hebben scholen en leerkrachten betrokken die ervaring hadden met zowel teamteaching als individueel lesgeven.  Twee instructiestrategieën werden met elkaar vergeleken: teamteaching en individueel lesgeven. Deze vergelijking werd tweemaal uitgevoerd binnen de context van twee opeenvolgende lessen. Deelnemende leerlingen en leerkrachten werden in twee groepen verdeeld. De eerste groep kreeg of gaf de eerste les via teamteaching en de tweede les via individueel lesgeven, terwijl de tweede groep het omgekeerde patroon volgde: eerst individueel lesgeven en vervolgens teamteaching. Hierbij werd ervoor gezorgd dat de verhouding tussen het aantal leerlingen en leerkrachten in beide situaties gelijk bleef, zodat de resultaten zo zuiver mogelijk vergeleken konden worden. Dit wil zeggen dat, bijvoorbeeld, een groep die bij de eerste les in teamteaching met twee leerkrachten voor 30 leerlingen deelnam, voor de tweede les in twee werd gesplitst en zodus elke individuele leerkracht lesgaf aan 15 leerlingen.

De lessen waren gericht op onderwerpen binnen de natuurwetenschappen, namelijk krachten en DNA. Deze thema's werden gekozen vanwege de beperkte voorkennis die leerlingen hierover doorgaans hebben. Beide lessen waren sterk vergelijkbaar in termen van structuur en leerdoelstellingen, maar verschilden voldoende van elkaar om mogelijke beïnvloeding van de tweede les door de eerste te minimaliseren. Beide lessen werden vormgegeven als ‘goede lessen’, die voldeden aan zoveel mogelijk kenmerken van effectief lesgeefgedrag.

De betrokken leerkrachten ontvingen gedetailleerde lesvoorbereidingen en namen vooraf deel aan twee workshops ter voorbereiding op het onderzoek en het geven van de lessen. Ze hoefden dus zelf geen lessen uit te werken of vorm te geven, om zo ook de vergelijkbaarheid tussen de klassen en scholen hoog te houden.

Om de leerprestaties van de leerlingen in kaart te brengen, werden kennistoetsen afgenomen zowel vóór als na de lessen. Na afloop van de lessen waren er twee meetmomenten: net na de les en één week na de les om zo ook te zien wat de leerlingen op iets langere termijn hadden onthouden uit de lessen. Op deze manier kon een vergelijking worden gemaakt tussen de effecten van teamteaching en individueel lesgeven op de verwerving van de leerinhouden.

Resultaten

Wat bleek nu uit het experiment? We beginnen links bij de resultaten op de pretest, die voorafgaand de lessen werden afgenomen (zie figuur hieronder). Daar zien we dat, zowel voor de les in teamteaching als individueel lesgeven, de leerlingen vrij weinig juiste antwoorden gaven op de toetsen; net onder de 20%. Dit wil zeggen dat leerlingen op een gelijkaardig (en laag) niveau aan de lessen begonnen.

Wanneer we vervolgens kijken naar de evolutie van pretest naar posttest net na de les, dan zien we dat leerlingen, ongeacht de instructievorm, toch een redelijke vooruitgang hebben gemaakt in hun toetsprestaties, met een licht voordeel voor teamteaching. Echter is het verschil tussen teamteaching en individueel lesgeven nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Maar wanneer we kijken naar de resultaten op de retentietest, die één week na de les werd afgenomen, dan zien we dat het verschil tussen teamteaching en individueel lesgeven is toegenomen, nog steeds in het voordeel van TT. De leerlingen hadden meer vragen juist bij de les die ze in teamteaching kregen. Het verschil blijft wel relatief klein.

De verschillen tussen teamteaching en individueel lesgeven blijken niet te variëren naargelang de onderzochte leerling- en toetskenmerken.  Teamteaching draagt bij aan leerprestaties van alle leerlingen, ongeacht geslacht, vaardigheidsniveau of leeftijd. Ook is het effect van teamteaching gelijkaardig voor verschillende soorten toetsvragen zoals herkennen, inzicht of toepassing en voor de lesinhouden. Het maakt ook niet uit of de leerlingen eerst de les in teamteaching kregen of eerst via individueel lesgeven.

Het verschil van teamteaching en individueel lesgeven blijkt wél licht afhankelijk van de verhouding van het aantal leerlingen per leerkracht. Zo vonden we bijvoorbeeld dat het positieve effect van teamteaching vooral tot uiting kwam in teamteachingsklassen met twee leerkrachten voor 30-35 leerlingen, dus 1 leerkracht per 15 à 18 leerlingen. Het positieve effect van teamteaching verdween in klassen met een verhouding van 1 leerkracht per 20 leerlingen (of teamteachingsklassen van 40 leerlingen met twee leerkrachten).

 Samengevat

Uit de analyse bleek dat teamteaching een positief effect had op de leerprestaties van leerlingen, al was dit effect relatief klein. Opvallend was dat de effectiviteit niet werd beïnvloed door kenmerken van de leerlingen of de toetsen. Wel speelde de verhouding tussen het aantal leerlingen en leerkrachten een lichte rol in de resultaten.

Een beperking van het onderzoek is dat het binnen een specifieke setting werd uitgevoerd, met lessen die vooraf uitgewerkt waren, met voorbereidingstijd in het lager onderwijs etc., waardoor we de resultaten niet zomaar mogen veralgemenen naar alle teamteachcontexten. Tegelijk sluiten onze resultaten wel aan bij bindingen uit uit internationaal onderzoek.

In andere ESTAFETT-studies rapporteren we over verklaringen voor dit positieve effect van teamteaching op leerprestaties en kijken we naar het effect van teamteaching op andere leerlinguitkomsten zoals betrokkenheid tijdens de les of de psychologische basisbehoeften. Deze informatie verschijnt snel op het kennisplatform!